Şizofreni, bireylerin gerçekliği aelbette yorumladıkları ve gerçek ile gerçek dışını birbirinden ayıramadıkları zihinsel bozukluğa verilen isimdir. Şizofreni, halüsinasyonlar, sanrılar, günlük işleyişi bozan son derece sistemsiz düşünme ve davranışların kombinasyonlarından meydana gelebilir ve bireyi bütünüyle etkisiz hale getirebilir.
Şizofreni hastaları için tedavinin hayat uzunluğu sürdürülmesi gereklidir. Erken başlayan tedavi, semptomların önemli komplikasyonlar gelişmeden denetim altına alınmasına yardımcı olabilir ve bireyin uzun vadede hayat kalitesini güzelleştirecek adımların atılmasını mümkün kılabilir.
ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Şizofreni hastalığı belirtileri her hastada farklılık gösterir. Hastalık öncesi prodrom dediğimiz periyotta silik belirtiler göstererek sinsice başlayabildiği üzere ani olarak da ortaya çıkabilir. Hastalık öncesi belirtiler çoğunlukla içine kapanma, arkadaşlarından ve aktivitelerden uzaklaşma, konuşmada azalma, eksantrik uğraşılar üzere olabilir. Hastalığın alevlendiği devirde sanrılar, halüsinasyonlar yahut sistemsiz konuşma görülen şizofreni hastalarında en sık izlenen belirti kişinin hasta olduğunu düşünmemesi ve iç görüsünün olmamasıdır. Bunların haricinde öbür şizofreni belirtileri şöyledir:
Sanrı (hezeyan)
Gerçekle uyuşmayan, mantıklı tartışma ile değiştirilemeyen kalıcı inançlar biçiminde görülür. Hastalar çoklukla dışarıdan ziyan nazaranceği, gerisinden iş çevrildiği ve takip edildiği üzere çoğunlukla paranoid sanrılar görür. Buna ek olarak hastalar da “büyüklenmeci (büyüklük sanrısı)” yani kişinin dışarıdaki öteki şahıslardan farklı özellikleri ya da gücü olduğuna inanma, “referans sanrısı” denilen etrafında olan bitenin kendisi ile ilgili olduğu niyeti üzere sanrılar ortaya çıkabilir. Bu sanrı tipleri haricinde ayrıyeten; birisinin kendisine aşık olduğunu sanma üzere “erotomanik sanrılar”, bir hastalığı olduğuna dair “hipokondriyak sanrılar” ya da kanılarının çalındığı, çekildi yahut zihnine niyet sokulduğu üzere “bizar sanrılar” görülebilmektedir.
var isenı (Halüsinasyon)
Dışardan makul bir uyaran yokken bir uyaran varmış üzere algılanmasıdır. Halüsinasyonlar şizofrenide daha fazlaca işitsel olmakla birlikte, dokunma, manzara görme üzere farklı hallerde olabilir. İşitsel var isenılar kişinin sesinin yankılanması, kişi hakkında yorum yapan bir ya da biroldukca ses, ortalarında konuşan sesler, makus şeyler söyleyen sesler formunda olması sık görülür.
Dezorganize davranış
Amaca yönelik olmayan, dışardaki gözlemcinin anlamlandıramadığı davranışlardır.
Düşünce ve konuşma bozukluğu
Amaca varmayan, çevresel olabilen konuşma biçiminde kendini gösterir.
Negatif belirtiler
Konuşmada azalma, içe çekilme, toplumsallaşmada ve maksada yönelik aktivite ile davranışlarda azalma, yüz sözünde küntleşme oluşmasıdır.
Katatonik Belirtiler
Konuşmama (mutizm) Kas katılığı, dışarıdan muayene edene karşı direnç gösterme, söyleneni ya da yapılanı yenidenlama, postür alma yani bedeni belirli bir hale getirildiğinde, bu formu uzun mühlet muhafaza, anlamsız sırıtmalar ve yüz tabirleri üzere biçimlerde olabilmektedir.
ŞİZOFRENİ TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Şizofreni teşhisi, çoklukla yaşadığı problemler yakınları tarafınca fark edilen hastaların psikiyatri kliniklerine getirilmesi ile koyulmaktadır. Belirtileri şizofreni ile benzerlik gösteren bir epeyce psikiyatrik hastalık olabileceğinden uzmanlar tarafınca şizofreni belirtileri testi, muayene ve teşhis testleri sayesinde hastalığın şizofreni olduğu tespit edilir.
Hastalıkta görülen semptomlar beraberinde unsur bağımlılığı, alkol kullanması ve birtakım ilaçların yan tesirlerine bağlı olarak da ortaya çıkabileceğinden meselelerin bu biçimde bir niçinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır. Teşhisin netleştirilmesi için hastalara fizikî muayene ve testler, psikiyatrik kıymetlendirme testleri, kan testleri ve tıbbi görüntüleme biçimleri uygulanabilir. Tüm bu uygulamalar kararında şizofreni hastalığı teşhisi yoğunlar bireyler için hastalığın şiddeti de göz önünde bulundurularak tedavi süreci planlanır.
ŞİZOFRENİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Güncel sınıflandırma sistemine bakılırsa şizofreninin alt tipleri kaldırılmıştır. birebir vakitte eski sınıflandırma sistemine nazaran şizofreni çeşitleri şunlardır.
Paranoid şizofreni
Sanrıların ve halüsinasyonların ön planda olduğu bilişsel bozulma ile içe çekilme üzere negatif belirtilerin daha art planda kaldığı ve fonksiyonelliğin bakılırsace korunabildiği tiptir.
Dezorganize (hebefrenik) şizofreni
Konuşmanın, davranışların ve hislerin tertibinin bozulduğu, anlamsız gülmeler ve yüz sözlerinin olabildiği, günlük hayat etkinliklerinin ve öz bakım hünerlerinin ileri derecede bozulabildiği, organize olmayan bölük pörçük sanrı ya da var iseyımların olduğu tiptir.
Katatonik şizofreni
Motor hareketlerde azalma, çok negativizm, konuşmama, tam bilakis çok motor aktiflik, karşıdakinin söylemiş olduklerini ve hareketlerini yinelama, kaslarda katılık, hareket ettirmeye karşı direnç üzere hareket sistemi ile irtibatlı belirtilerle kendini gösteren tiptir.
Farklılaşmamış şizofreni
Yukarıda sayılan üç tipin özelliklerini bir ortada gösterebilen tiptir.
Rezidüel şizofreni
Daha evvel şizofreni belirtilerini ağır bir biçimde göstermiş, fakat daha sonrasında düzelmesine karşı içe çekilme, konuşma azlığı ya da fazlaca ayrıntılı olmayan sanrı ve var iseyımlarla kendini gösteren bir tip olarak sınıflanabilir. Şizorfeni hastalığı, başka bir sınıflandırma sistemine nazaran Tip 1 ve Tip 2 diye ayrılır. Tip 1 diye söz edilen durumda daha hayli olumlu semptomlar ismini verdiğimiz hezeyan ve halüsinasyonlar gözlenir. Tip 2 de ise negatif belirti denilen içe çekilme, konuşmada azalma, öz bakımda azalma üzere negatif belirtilerin baskın olduğu görülür. Genel olarak Tip 2 şizofreninin seyri daha makus, Tip1’in tedavi cevabı ise daha yeterli olmaktadır.
ŞİZOFRENİ ÖNLENEBİLİR Mİ?
Şizofreninin önlenebilir olup olmadığı tartışmalı bir bahistir. Bu husus ile ilgili olarak muhakkak risk kümelerinde hastalık öncesi belirtilerle erken ilaç başlanması ve birtakım psikoterapi hallerinin kullanılması üzere önleyici çalışmalardan bahsedilmektedir.
ŞİZOFRENİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Şizofren hastalığı toplumun % 1’inde görülür. Erkeklerde bayanlara oranla biraz daha fazla izlenir. Kentleşmiş yerlerde, taşraya nazaran daha sık gözlenir. tıpkı vakitte sonbahar aylarında yaşanan enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak hamile kalanların çocuklarında, ailesinde şizofreni hastası olanlarda, diğer beyin bozuklukları olanlarda daha sık şizofreniye rastlanır. Şizofreni tanısı her yaşta konulmak ile birlikte ergenlik ile genç erişkinlikte daha sık temalır. Ayrıyeten bayanlarda 30’lu yaşların ortalarında da yeni teşhis konulma sıklığı artar.
ŞİZOFRENİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Şizofreni kronik bir hastalıktır ve ilaçlar sayesinde semptomlar büyük ölçüde ortadan kalksa da ömür uzunluğu tedavi gerektirir. Antispsikotik ilaçlar tedavinin temel taşını oluşturur. Bu ilaçların beyinde dopamin isimli nörotransmittere tesir ederek semptomları ortadan kaldırdığı düşünülmektedir. İlaç tedavisinde temel maksat hastalığın bireyde yarattığı semptomların ortadan kaldırılması ile bireylerin toplumsal, ruhsal ve fizyolojik manada sağlıklı bireylere yakın bir hayat sürmesinin sağlanmasıdır.
Bir başka hedef ise şizofreni tedavisi ömür uzunluğu süreceğinden mümkün olan en düşük ilaç dozu ile tedavinin devam ettirilmesidir. Psikiyatristler tarafınca hasta sistemli olarak takip edilerek gerekli görüldüğünde ilacın tipi, dozu ve kullanım sıklığı değiştirilebilir. Antidepresan ve anti-anksiyete ilaçları ile kombinasyonlar yapılabilir. Bu çeşit ilaçların tesirlerinin tam olarak görülmeye başlanması 3-4 hafta sürebilmektedir.
Tedavide kullanılan ilaçlar önemli yan tesirlere sahip olmaları niçiniyle hastalar tarafınca ekseriyetle kullanılmak istenmez. Bu noktada hastanın tedavi konusunda iş birliği yapma isteği de göz önünde bulundurularak ilaç almama konusunda direnç gösteren hastalarda gerekirse enjeksiyon sistemiyle ilaç uygulaması tercih edilebilir. İlaç tedavisine ek olarak uygulanacak ferdi terapiler, aile terapileri, toplumsal maharet eğitimleri ve mesleksel rehabilitasyon üzere ek tedaviler sayesinde hastaların sağlıklı bir hayat sürmesini sağlamak mümkündür.
Doğru tedavi ve daima takip ile şizofreni hastaları, olağan ve sağlıklı bireyler üzere başarılı ve üretken bir hayat sürdürebilirler.
Okumaya devam et...
Şizofreni hastaları için tedavinin hayat uzunluğu sürdürülmesi gereklidir. Erken başlayan tedavi, semptomların önemli komplikasyonlar gelişmeden denetim altına alınmasına yardımcı olabilir ve bireyin uzun vadede hayat kalitesini güzelleştirecek adımların atılmasını mümkün kılabilir.
ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Şizofreni hastalığı belirtileri her hastada farklılık gösterir. Hastalık öncesi prodrom dediğimiz periyotta silik belirtiler göstererek sinsice başlayabildiği üzere ani olarak da ortaya çıkabilir. Hastalık öncesi belirtiler çoğunlukla içine kapanma, arkadaşlarından ve aktivitelerden uzaklaşma, konuşmada azalma, eksantrik uğraşılar üzere olabilir. Hastalığın alevlendiği devirde sanrılar, halüsinasyonlar yahut sistemsiz konuşma görülen şizofreni hastalarında en sık izlenen belirti kişinin hasta olduğunu düşünmemesi ve iç görüsünün olmamasıdır. Bunların haricinde öbür şizofreni belirtileri şöyledir:
Sanrı (hezeyan)
Gerçekle uyuşmayan, mantıklı tartışma ile değiştirilemeyen kalıcı inançlar biçiminde görülür. Hastalar çoklukla dışarıdan ziyan nazaranceği, gerisinden iş çevrildiği ve takip edildiği üzere çoğunlukla paranoid sanrılar görür. Buna ek olarak hastalar da “büyüklenmeci (büyüklük sanrısı)” yani kişinin dışarıdaki öteki şahıslardan farklı özellikleri ya da gücü olduğuna inanma, “referans sanrısı” denilen etrafında olan bitenin kendisi ile ilgili olduğu niyeti üzere sanrılar ortaya çıkabilir. Bu sanrı tipleri haricinde ayrıyeten; birisinin kendisine aşık olduğunu sanma üzere “erotomanik sanrılar”, bir hastalığı olduğuna dair “hipokondriyak sanrılar” ya da kanılarının çalındığı, çekildi yahut zihnine niyet sokulduğu üzere “bizar sanrılar” görülebilmektedir.
var isenı (Halüsinasyon)
Dışardan makul bir uyaran yokken bir uyaran varmış üzere algılanmasıdır. Halüsinasyonlar şizofrenide daha fazlaca işitsel olmakla birlikte, dokunma, manzara görme üzere farklı hallerde olabilir. İşitsel var isenılar kişinin sesinin yankılanması, kişi hakkında yorum yapan bir ya da biroldukca ses, ortalarında konuşan sesler, makus şeyler söyleyen sesler formunda olması sık görülür.
Dezorganize davranış
Amaca yönelik olmayan, dışardaki gözlemcinin anlamlandıramadığı davranışlardır.
Düşünce ve konuşma bozukluğu
Amaca varmayan, çevresel olabilen konuşma biçiminde kendini gösterir.
Negatif belirtiler
Konuşmada azalma, içe çekilme, toplumsallaşmada ve maksada yönelik aktivite ile davranışlarda azalma, yüz sözünde küntleşme oluşmasıdır.
Katatonik Belirtiler
Konuşmama (mutizm) Kas katılığı, dışarıdan muayene edene karşı direnç gösterme, söyleneni ya da yapılanı yenidenlama, postür alma yani bedeni belirli bir hale getirildiğinde, bu formu uzun mühlet muhafaza, anlamsız sırıtmalar ve yüz tabirleri üzere biçimlerde olabilmektedir.
ŞİZOFRENİ TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Şizofreni teşhisi, çoklukla yaşadığı problemler yakınları tarafınca fark edilen hastaların psikiyatri kliniklerine getirilmesi ile koyulmaktadır. Belirtileri şizofreni ile benzerlik gösteren bir epeyce psikiyatrik hastalık olabileceğinden uzmanlar tarafınca şizofreni belirtileri testi, muayene ve teşhis testleri sayesinde hastalığın şizofreni olduğu tespit edilir.
Hastalıkta görülen semptomlar beraberinde unsur bağımlılığı, alkol kullanması ve birtakım ilaçların yan tesirlerine bağlı olarak da ortaya çıkabileceğinden meselelerin bu biçimde bir niçinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır. Teşhisin netleştirilmesi için hastalara fizikî muayene ve testler, psikiyatrik kıymetlendirme testleri, kan testleri ve tıbbi görüntüleme biçimleri uygulanabilir. Tüm bu uygulamalar kararında şizofreni hastalığı teşhisi yoğunlar bireyler için hastalığın şiddeti de göz önünde bulundurularak tedavi süreci planlanır.
ŞİZOFRENİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Güncel sınıflandırma sistemine bakılırsa şizofreninin alt tipleri kaldırılmıştır. birebir vakitte eski sınıflandırma sistemine nazaran şizofreni çeşitleri şunlardır.
Paranoid şizofreni
Sanrıların ve halüsinasyonların ön planda olduğu bilişsel bozulma ile içe çekilme üzere negatif belirtilerin daha art planda kaldığı ve fonksiyonelliğin bakılırsace korunabildiği tiptir.
Dezorganize (hebefrenik) şizofreni
Konuşmanın, davranışların ve hislerin tertibinin bozulduğu, anlamsız gülmeler ve yüz sözlerinin olabildiği, günlük hayat etkinliklerinin ve öz bakım hünerlerinin ileri derecede bozulabildiği, organize olmayan bölük pörçük sanrı ya da var iseyımların olduğu tiptir.
Katatonik şizofreni
Motor hareketlerde azalma, çok negativizm, konuşmama, tam bilakis çok motor aktiflik, karşıdakinin söylemiş olduklerini ve hareketlerini yinelama, kaslarda katılık, hareket ettirmeye karşı direnç üzere hareket sistemi ile irtibatlı belirtilerle kendini gösteren tiptir.
Farklılaşmamış şizofreni
Yukarıda sayılan üç tipin özelliklerini bir ortada gösterebilen tiptir.
Rezidüel şizofreni
Daha evvel şizofreni belirtilerini ağır bir biçimde göstermiş, fakat daha sonrasında düzelmesine karşı içe çekilme, konuşma azlığı ya da fazlaca ayrıntılı olmayan sanrı ve var iseyımlarla kendini gösteren bir tip olarak sınıflanabilir. Şizorfeni hastalığı, başka bir sınıflandırma sistemine nazaran Tip 1 ve Tip 2 diye ayrılır. Tip 1 diye söz edilen durumda daha hayli olumlu semptomlar ismini verdiğimiz hezeyan ve halüsinasyonlar gözlenir. Tip 2 de ise negatif belirti denilen içe çekilme, konuşmada azalma, öz bakımda azalma üzere negatif belirtilerin baskın olduğu görülür. Genel olarak Tip 2 şizofreninin seyri daha makus, Tip1’in tedavi cevabı ise daha yeterli olmaktadır.
ŞİZOFRENİ ÖNLENEBİLİR Mİ?
Şizofreninin önlenebilir olup olmadığı tartışmalı bir bahistir. Bu husus ile ilgili olarak muhakkak risk kümelerinde hastalık öncesi belirtilerle erken ilaç başlanması ve birtakım psikoterapi hallerinin kullanılması üzere önleyici çalışmalardan bahsedilmektedir.
ŞİZOFRENİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Şizofren hastalığı toplumun % 1’inde görülür. Erkeklerde bayanlara oranla biraz daha fazla izlenir. Kentleşmiş yerlerde, taşraya nazaran daha sık gözlenir. tıpkı vakitte sonbahar aylarında yaşanan enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak hamile kalanların çocuklarında, ailesinde şizofreni hastası olanlarda, diğer beyin bozuklukları olanlarda daha sık şizofreniye rastlanır. Şizofreni tanısı her yaşta konulmak ile birlikte ergenlik ile genç erişkinlikte daha sık temalır. Ayrıyeten bayanlarda 30’lu yaşların ortalarında da yeni teşhis konulma sıklığı artar.
ŞİZOFRENİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Şizofreni kronik bir hastalıktır ve ilaçlar sayesinde semptomlar büyük ölçüde ortadan kalksa da ömür uzunluğu tedavi gerektirir. Antispsikotik ilaçlar tedavinin temel taşını oluşturur. Bu ilaçların beyinde dopamin isimli nörotransmittere tesir ederek semptomları ortadan kaldırdığı düşünülmektedir. İlaç tedavisinde temel maksat hastalığın bireyde yarattığı semptomların ortadan kaldırılması ile bireylerin toplumsal, ruhsal ve fizyolojik manada sağlıklı bireylere yakın bir hayat sürmesinin sağlanmasıdır.
Bir başka hedef ise şizofreni tedavisi ömür uzunluğu süreceğinden mümkün olan en düşük ilaç dozu ile tedavinin devam ettirilmesidir. Psikiyatristler tarafınca hasta sistemli olarak takip edilerek gerekli görüldüğünde ilacın tipi, dozu ve kullanım sıklığı değiştirilebilir. Antidepresan ve anti-anksiyete ilaçları ile kombinasyonlar yapılabilir. Bu çeşit ilaçların tesirlerinin tam olarak görülmeye başlanması 3-4 hafta sürebilmektedir.
Tedavide kullanılan ilaçlar önemli yan tesirlere sahip olmaları niçiniyle hastalar tarafınca ekseriyetle kullanılmak istenmez. Bu noktada hastanın tedavi konusunda iş birliği yapma isteği de göz önünde bulundurularak ilaç almama konusunda direnç gösteren hastalarda gerekirse enjeksiyon sistemiyle ilaç uygulaması tercih edilebilir. İlaç tedavisine ek olarak uygulanacak ferdi terapiler, aile terapileri, toplumsal maharet eğitimleri ve mesleksel rehabilitasyon üzere ek tedaviler sayesinde hastaların sağlıklı bir hayat sürmesini sağlamak mümkündür.
Doğru tedavi ve daima takip ile şizofreni hastaları, olağan ve sağlıklı bireyler üzere başarılı ve üretken bir hayat sürdürebilirler.
Okumaya devam et...