“İyi bir anne/baba mıyım?”, “bir yanılgı yaparsam ve ileride bu kusurum çocuğumda travmaya sebep olursa?”, “kimi vakit kendimi fazlaca yetersiz hissediyorum.” Kendiniz için vakit ayırdığınızda kendinizi hatalı hissediyorsanız “ona yeteri kadar vakit ayırıyor muyum?”; çocuğunuzla ilgili olumsuz bir durum olduğunda “ben düzgün yetiştiremedim”, “bir yerde yanılgı yapıyorum” halinde niyetler aklınızdan geçiyor mu?
“Mükemmel” ebeveyn olmaya çalışırken ne kadar yoruluyor ve yıpranıyorsunuz?
Titanlar’ın başkanı Kronos, gökyüzünün ilahı Uranüs ve yeryüzünün tanrıçası Gaia’nın en küçük oğluydu. Uranüs çocukların gelişmesine müsaade vermeyen öfkeli bir allahtı. Öfkesi, tüm çocuklarını Gaia’nın rahmine hapsederek çıkmalarını engelleyecek bir boyuta geldiğinde Gaia, çocuklarının Uranüs’e karşı gelmelerini sağlamak için çabalamaya başladı. Uranüs’ten korkmayan tek çocuk Kronos’u her şeyi kesebildiğine inanılan bir orakla birlikte sakladı. daha sonrasında Kronos Gaia’nın rahminden kaçarak babasını hadım etti ve kardeşlerini de hür bırakarak kainatın yeni hükümdarı oldu. Kız kardeşi Rhea’yı da eşi olarak seçti. Kronos’un karar sürdüğü senelerda uzun bir süre altın çağlar yaşandı. Lakin bir süre daha sonra Kronos, kendisinin babasını devirdiği üzere çocuklarının da ona ihanet edeceklerini düşündüğünden, çocuklarını yutmaya başladı. Gaia ve Rhea’nın yardımlarıyla bundan kurtulan tek kişi Zeus oldu ve babası Kronos’u Tartaros’a kapattı.
Bireyler ebeveyn olduklarında, kendi çocukluk tecrübelerinden yola çıkarak ebeveynliklerine mana yükleme eğiliminde olurlar. Kimileri “ben onlar üzere olmayacağım!” der, kimileri ise “acaba onlar kadar düzgün olabilecek miyim?” diye düşünür. Bu tasalar ortasında boğuşurken de, çocuklarına davranışlarında tutarsızlıklar görülebilir. Farkında olmadan, kendi korku girdaplarına çocuklarını da sürükleyip yutabilirler.
Kaygılar bulaşıcıdır!
Kaygı ve kaygı kavramları birbiriyle karıştırılıyor olsa da aslında farklı manalara gelmektedir. Endişenin objesi belirli iken, derdin objesi meçhuldür ve ekseriyetle geleceğe yöneliktir. Kaygılarımızla baş etme düzeneklerimiz dehşet objesi ile savaşmak için harekete geçer. Lakin korkularımızla baş etme düzeneklerini, telaşlarımızı gidermekte yetersiz görme eğiliminde olmaktayız.
Beck’e bakılırsa, derdin niçinleri olayın kendisi değil, olayı nasıl algıladığımız ve yorumladığımızdır. Bireyler, yaşadıkları tecrübelerden yola çıkarak çeşitli sonuçlara ulaşırlar. sonrasındasındasında misal olaylarla karşılaştıklarında da tıpkı kararın gerçekleşme ihtimaline karşı korku duymaya başlarlar. Dehşet ve tasa her vakit olumsuzluk içermez. Algılanan tehlikenin bir gerçeklik boyutu var ise, bizi hayatta tutan dehşet ve telaşımız olur. bununla birlikte aşikâr bir seviyede korkumuzun olması bizi motive eder. Fakat her durumda olduğu üzere burada da gerçeklikle olan irtibatı ve dozu değerlidir. Bunu bir örnekle açıklarsak; öfkeli bir ebeveyn tarafınca yetiştirildiyseniz, ebeveyn olduğunuzda, çocuğunuza kızdığınız vakit içinderda verdiğiniz reaksiyonlara daha fazla dikkat etme eğilimi ortasında olabilirsiniz ve öfkenin davranışa dökülmesi konusunda tasalarınız olabilir. Ama kendi üzerinizde hissettiğiniz baskı arttıkça, kaygılandığınız durumu yaşama ihtimaliniz de artabilir.
Parsons, aileyi kişiliğin oluşturulduğu fabrika olarak tanımlar. Khrone ise, ebeveynlikte nispeten istikrarlı davranışlar üzerine odaklanır. Eksiksiz olmaya çalışırken, davranışlarınızda tutarsızlıklar olduğunu fark ettiniz mi?
Bandura’nın Toplumsal Öğrenme Teorisi’ne göre; davranışlar model alınan kişinin gözlemlenmesi ile öğrenilir. Yani korku bozukluğu olan beşerlerle temas kuran bireyler endişelenmeyi öğrenebilir. Çocukların rol modeli ebeveynleridir. Birinci öğrenme tecrübeleri mesken ortasında gerçekleşir. Ebeveynlerinin davranışlarını gözlemlerken, korkulu davrandığını goren çocuk bunu da model alır ve korkulu olmayı öğrenir. Ebeveyn tavırları bu niçinle pek değerlidir.
Ebeveyn tavırlarınız hangisine uyuyor?
1- Demokratik Ebeveyn Tavrı: Çocukların kişilik gelişmeninde en sağlıklı olan tavırdır. Çocuğun bireyselliğinin kabul edildiği, ortak kararların alındığı, ailedeki her insanın sonlarını açıkça söz ettiği bir sistem hakimdir. Çocuklar teşebbüsleri konusunda desteklenirken, beraberinde hayatlarının belirli bir sistemde olması için kurallar ve hudutları da öğrenirler. bu biçimdelikle yetişkin olduklarında da kendine itimadı olan, diğerlerine hürmet ve empati duyan bireyler olma ihtimalleri artar. Zira çocuklukları bu biçimde bir ortamda geçmiştir. Bu niçinle aile toplumun prototipidir diyoruz.
2- Çok Esirgeyici Ebeveyn Tutumu: Ebeveynlerin çocuklarını gereğinden çok koruyup denetlediği bir sistemdir. Çocuğun ziyan bakılırsaceği kanısıyla, yapabileceği bir epeyce şey ebeveyn tarafınca yapılır. Çocuk keşfetmek ve yapmak istedikleri konusunda takviye görmez ve “sen yapamazsın onu” üzere cümleler duyar. Yeniliklere karşı korku duymayı öğrenir. Yetişkin olduğunda da, kararları onun ismine bir diğerinin almasını ister. Teşebbüsçü değildir. Olmak istediği kişi ile kendisi içinde bir uçurum oluşur.
3- Çok Müsaade Verici Ebeveyn Tavrı: Çocukların sınırsız hakları vardır ve kontrol yoktur. Çocuğun her söylemiş olduğinin yapıldığı ihmal derecesinde bir hürlüğün olduğu sistemdir. Çocuklar her vakit gerçek karar veremezler. Çocuklara karar alırken ebeveynlerine müracaatları, kurallar ve hudutlar öğretilmez. Sınırsız özgürlük alanı olan çocuk, diğerleriyle empati kurmayı ve diğerlerinin özgürlük alanlarını ihlal etmemeyi öğrenemezler. Her şeye haklarının olduğunu düşünürler ve yetişkin olduklarında topluma ahenk sağlama oranları çok düşüktür.
4- Otoriter Ebeveyn Tavrı: Anne-babanın çocuk üstündeki denetimi devasa yüksekliktetir. Sevgi ve ilgi ise şartlıdır. Yani, çocuk onların istedikleri üzere davrandığında ilgi ve sevgi görür. İtaate dayalı bu sistemde, ebeveynin istediği üzere hareket etmeyen çocuk genelde cezalandırılır. Direkt cezalandırmaların yanında, sevginin esirgenmesi üzere dolaylı cezalar da olabilmektedir. Ebeveynleri ile olan münasebette aralık hakimdir. Çocuk sorun çözme hüneri geliştiremez. Ruhsal rahatsızlıklar, bilhassa depresyon görülme riski başkalarına oranla yüksektir. bu biçimde bir ortamda yetişen bir çocuk özgüvensiz, utangaç, içe dönük, sorgulamadan kabul eden, manipülasyonlara açık, kararsız bir birey haline gelir.
5- İlgisiz ve Duyarsız Ebeveyn Tavrı: Çocuğun yalnız olduğu bir sistem hakimdir. Ebeveynler kurallar, sonlar, sevgi ve ilgi konusunda duyarsız davranırlar. Çocuk ebeveynlerinin dikkatini çekmek ve az da olsa ilgi gorebilmek için etrafına yahut kendisine ziyan verebilir. İleride de etrafına güvenmemeyi öğrenir. Bağ kurmakta zorluk çeker.
6- İstikrarsız Ebeveyn Tavrı: Ebeveynin tavrı iki uçta olur. Çok sabır, müsamaha ve çok cezalandırma içinde gidip gelir. Bu kimi vakit iki ebeveynin çocuk yetiştirme konusunda farklı disiplin anlayışları olmasından da kaynaklanabilir. Bir hususta bir ebeveyn daha otoriter olurken, oburu çocuğun davranışında bir sorun görmeyip çocuğun tarafını tutuyor olabilir. bu biçimde bir ortamda iyiyi ve kötüyü ayırt etmekte zorlanan çocuk, ebeveyninin nelere kızdığını anlamakta ve iddia etmekte zorlanabilir. bu biçimde bir ortamda yetişen çocuk, kendi ortasında çatışmalı bir birey halini alır.
İyi bir ebeveyn olmak istiyorsanız kendinizi yargılamaktan vazgeçin!
bahsetmiş olduğumiz ebeveyn tavırları, bize ortasında yetiştiğimiz aileden miras kalmıştır. Çocukluk tecrübelerimizden yola çıkarak kendi aile sistemlerimizi geliştirmeye çalışırken, bahsetmiş olduğumiz farklı tavırları benimsememiz mümkündür. Lakin çocukluğumuzda öğrendiğimiz sıhhatsiz tavırların yerine sağlıklı olanları öğrenmemiz de mümkündür. Öğrenme tek istikametli ve değiştirilemez bir müddetç değildir. Çocukluğumuzda evvel ebeveynlerimize ilişkin olan, daha sonrasında ise kendi yetişkin sesimiz haline gelen yargılayıcı sesimizi değiştirip kendimize öz şefkat gösterebilmek değişimin başlangıcıdır. Araştırmalara nazaran öz şefkati yüksek olan ebeveynler daha az gerilim yaşıyor.
İpuçları
– Kendimize eleştirel ve yargılayıcı olmak yerine hoşgörülü ve nazik olabiliriz. Bunu yapabilmenin yolu, “bir arkadaşım benim durumumda olsaydı ona ne derdim?” sorusunu sorarak başlar. hiç bir vakit kendimize acımasız olduğumuz kadar bir diğerine olmayız. En makus şeyleri kendimize söyleriz.
– Yaşadığımız makus duruma karşı hissettiğimiz hisler konusunda kendimizi zalimce eleştirmek ve güçsüz hissetmek yerine, bu hisleri hissetmenin olağan olduğunu kabul etmek ve gelip geçmesine müsaade vermek de kendimize şefkat göstermektir. “Bunu niye bu kadar takıyorum ki?” demek yerine “Bunu hissetmem de olağan, ben beşerim.” Diyebilmek…
– Çocuk yetiştirmede zorlanan tek kişi olmadığınızın ve bu durumun ortak insanlık hali olduğunun farkına varmak ve çocuklarınıza gösterdiğiniz şefkati sunabilmenin yolunun kendine şefkat göstermekten geçtiğini unutmamak gerekir.
– Çalışan bir ebeveynseniz ve sanki yetebiliyor muyum? Diye düşünüyorsanız, hatta işinizi sevdiğiniz için suçluluk duyuyorsanız, ya da kendinize ayırdığınız vakit içinderı çocuklarınıza ayırmadığınızda suçluluk hissediyorsanız, çocuklarınızla geçirdiğiniz kısa vadeli kaliteli vaktin çocukların duygusal gelişmenine katkı sağladığını unutmayın. Yapılan araştırmalara bakılırsa; kreşe giden çocuklar, meskende büyüyen çocuklara oranla daha fazla uyarana maruz kaldıkları için lisan, bilişsel ve toplumsal hünerler konusunda daha âlâ gelişiyor.
Instagram
Okumaya devam et...
“Mükemmel” ebeveyn olmaya çalışırken ne kadar yoruluyor ve yıpranıyorsunuz?
Titanlar’ın başkanı Kronos, gökyüzünün ilahı Uranüs ve yeryüzünün tanrıçası Gaia’nın en küçük oğluydu. Uranüs çocukların gelişmesine müsaade vermeyen öfkeli bir allahtı. Öfkesi, tüm çocuklarını Gaia’nın rahmine hapsederek çıkmalarını engelleyecek bir boyuta geldiğinde Gaia, çocuklarının Uranüs’e karşı gelmelerini sağlamak için çabalamaya başladı. Uranüs’ten korkmayan tek çocuk Kronos’u her şeyi kesebildiğine inanılan bir orakla birlikte sakladı. daha sonrasında Kronos Gaia’nın rahminden kaçarak babasını hadım etti ve kardeşlerini de hür bırakarak kainatın yeni hükümdarı oldu. Kız kardeşi Rhea’yı da eşi olarak seçti. Kronos’un karar sürdüğü senelerda uzun bir süre altın çağlar yaşandı. Lakin bir süre daha sonra Kronos, kendisinin babasını devirdiği üzere çocuklarının da ona ihanet edeceklerini düşündüğünden, çocuklarını yutmaya başladı. Gaia ve Rhea’nın yardımlarıyla bundan kurtulan tek kişi Zeus oldu ve babası Kronos’u Tartaros’a kapattı.
Bireyler ebeveyn olduklarında, kendi çocukluk tecrübelerinden yola çıkarak ebeveynliklerine mana yükleme eğiliminde olurlar. Kimileri “ben onlar üzere olmayacağım!” der, kimileri ise “acaba onlar kadar düzgün olabilecek miyim?” diye düşünür. Bu tasalar ortasında boğuşurken de, çocuklarına davranışlarında tutarsızlıklar görülebilir. Farkında olmadan, kendi korku girdaplarına çocuklarını da sürükleyip yutabilirler.
Kaygılar bulaşıcıdır!
Kaygı ve kaygı kavramları birbiriyle karıştırılıyor olsa da aslında farklı manalara gelmektedir. Endişenin objesi belirli iken, derdin objesi meçhuldür ve ekseriyetle geleceğe yöneliktir. Kaygılarımızla baş etme düzeneklerimiz dehşet objesi ile savaşmak için harekete geçer. Lakin korkularımızla baş etme düzeneklerini, telaşlarımızı gidermekte yetersiz görme eğiliminde olmaktayız.
Beck’e bakılırsa, derdin niçinleri olayın kendisi değil, olayı nasıl algıladığımız ve yorumladığımızdır. Bireyler, yaşadıkları tecrübelerden yola çıkarak çeşitli sonuçlara ulaşırlar. sonrasındasındasında misal olaylarla karşılaştıklarında da tıpkı kararın gerçekleşme ihtimaline karşı korku duymaya başlarlar. Dehşet ve tasa her vakit olumsuzluk içermez. Algılanan tehlikenin bir gerçeklik boyutu var ise, bizi hayatta tutan dehşet ve telaşımız olur. bununla birlikte aşikâr bir seviyede korkumuzun olması bizi motive eder. Fakat her durumda olduğu üzere burada da gerçeklikle olan irtibatı ve dozu değerlidir. Bunu bir örnekle açıklarsak; öfkeli bir ebeveyn tarafınca yetiştirildiyseniz, ebeveyn olduğunuzda, çocuğunuza kızdığınız vakit içinderda verdiğiniz reaksiyonlara daha fazla dikkat etme eğilimi ortasında olabilirsiniz ve öfkenin davranışa dökülmesi konusunda tasalarınız olabilir. Ama kendi üzerinizde hissettiğiniz baskı arttıkça, kaygılandığınız durumu yaşama ihtimaliniz de artabilir.
Parsons, aileyi kişiliğin oluşturulduğu fabrika olarak tanımlar. Khrone ise, ebeveynlikte nispeten istikrarlı davranışlar üzerine odaklanır. Eksiksiz olmaya çalışırken, davranışlarınızda tutarsızlıklar olduğunu fark ettiniz mi?
Bandura’nın Toplumsal Öğrenme Teorisi’ne göre; davranışlar model alınan kişinin gözlemlenmesi ile öğrenilir. Yani korku bozukluğu olan beşerlerle temas kuran bireyler endişelenmeyi öğrenebilir. Çocukların rol modeli ebeveynleridir. Birinci öğrenme tecrübeleri mesken ortasında gerçekleşir. Ebeveynlerinin davranışlarını gözlemlerken, korkulu davrandığını goren çocuk bunu da model alır ve korkulu olmayı öğrenir. Ebeveyn tavırları bu niçinle pek değerlidir.
Ebeveyn tavırlarınız hangisine uyuyor?
1- Demokratik Ebeveyn Tavrı: Çocukların kişilik gelişmeninde en sağlıklı olan tavırdır. Çocuğun bireyselliğinin kabul edildiği, ortak kararların alındığı, ailedeki her insanın sonlarını açıkça söz ettiği bir sistem hakimdir. Çocuklar teşebbüsleri konusunda desteklenirken, beraberinde hayatlarının belirli bir sistemde olması için kurallar ve hudutları da öğrenirler. bu biçimdelikle yetişkin olduklarında da kendine itimadı olan, diğerlerine hürmet ve empati duyan bireyler olma ihtimalleri artar. Zira çocuklukları bu biçimde bir ortamda geçmiştir. Bu niçinle aile toplumun prototipidir diyoruz.
2- Çok Esirgeyici Ebeveyn Tutumu: Ebeveynlerin çocuklarını gereğinden çok koruyup denetlediği bir sistemdir. Çocuğun ziyan bakılırsaceği kanısıyla, yapabileceği bir epeyce şey ebeveyn tarafınca yapılır. Çocuk keşfetmek ve yapmak istedikleri konusunda takviye görmez ve “sen yapamazsın onu” üzere cümleler duyar. Yeniliklere karşı korku duymayı öğrenir. Yetişkin olduğunda da, kararları onun ismine bir diğerinin almasını ister. Teşebbüsçü değildir. Olmak istediği kişi ile kendisi içinde bir uçurum oluşur.
3- Çok Müsaade Verici Ebeveyn Tavrı: Çocukların sınırsız hakları vardır ve kontrol yoktur. Çocuğun her söylemiş olduğinin yapıldığı ihmal derecesinde bir hürlüğün olduğu sistemdir. Çocuklar her vakit gerçek karar veremezler. Çocuklara karar alırken ebeveynlerine müracaatları, kurallar ve hudutlar öğretilmez. Sınırsız özgürlük alanı olan çocuk, diğerleriyle empati kurmayı ve diğerlerinin özgürlük alanlarını ihlal etmemeyi öğrenemezler. Her şeye haklarının olduğunu düşünürler ve yetişkin olduklarında topluma ahenk sağlama oranları çok düşüktür.
4- Otoriter Ebeveyn Tavrı: Anne-babanın çocuk üstündeki denetimi devasa yüksekliktetir. Sevgi ve ilgi ise şartlıdır. Yani, çocuk onların istedikleri üzere davrandığında ilgi ve sevgi görür. İtaate dayalı bu sistemde, ebeveynin istediği üzere hareket etmeyen çocuk genelde cezalandırılır. Direkt cezalandırmaların yanında, sevginin esirgenmesi üzere dolaylı cezalar da olabilmektedir. Ebeveynleri ile olan münasebette aralık hakimdir. Çocuk sorun çözme hüneri geliştiremez. Ruhsal rahatsızlıklar, bilhassa depresyon görülme riski başkalarına oranla yüksektir. bu biçimde bir ortamda yetişen bir çocuk özgüvensiz, utangaç, içe dönük, sorgulamadan kabul eden, manipülasyonlara açık, kararsız bir birey haline gelir.
5- İlgisiz ve Duyarsız Ebeveyn Tavrı: Çocuğun yalnız olduğu bir sistem hakimdir. Ebeveynler kurallar, sonlar, sevgi ve ilgi konusunda duyarsız davranırlar. Çocuk ebeveynlerinin dikkatini çekmek ve az da olsa ilgi gorebilmek için etrafına yahut kendisine ziyan verebilir. İleride de etrafına güvenmemeyi öğrenir. Bağ kurmakta zorluk çeker.
6- İstikrarsız Ebeveyn Tavrı: Ebeveynin tavrı iki uçta olur. Çok sabır, müsamaha ve çok cezalandırma içinde gidip gelir. Bu kimi vakit iki ebeveynin çocuk yetiştirme konusunda farklı disiplin anlayışları olmasından da kaynaklanabilir. Bir hususta bir ebeveyn daha otoriter olurken, oburu çocuğun davranışında bir sorun görmeyip çocuğun tarafını tutuyor olabilir. bu biçimde bir ortamda iyiyi ve kötüyü ayırt etmekte zorlanan çocuk, ebeveyninin nelere kızdığını anlamakta ve iddia etmekte zorlanabilir. bu biçimde bir ortamda yetişen çocuk, kendi ortasında çatışmalı bir birey halini alır.
İyi bir ebeveyn olmak istiyorsanız kendinizi yargılamaktan vazgeçin!
bahsetmiş olduğumiz ebeveyn tavırları, bize ortasında yetiştiğimiz aileden miras kalmıştır. Çocukluk tecrübelerimizden yola çıkarak kendi aile sistemlerimizi geliştirmeye çalışırken, bahsetmiş olduğumiz farklı tavırları benimsememiz mümkündür. Lakin çocukluğumuzda öğrendiğimiz sıhhatsiz tavırların yerine sağlıklı olanları öğrenmemiz de mümkündür. Öğrenme tek istikametli ve değiştirilemez bir müddetç değildir. Çocukluğumuzda evvel ebeveynlerimize ilişkin olan, daha sonrasında ise kendi yetişkin sesimiz haline gelen yargılayıcı sesimizi değiştirip kendimize öz şefkat gösterebilmek değişimin başlangıcıdır. Araştırmalara nazaran öz şefkati yüksek olan ebeveynler daha az gerilim yaşıyor.
İpuçları
– Kendimize eleştirel ve yargılayıcı olmak yerine hoşgörülü ve nazik olabiliriz. Bunu yapabilmenin yolu, “bir arkadaşım benim durumumda olsaydı ona ne derdim?” sorusunu sorarak başlar. hiç bir vakit kendimize acımasız olduğumuz kadar bir diğerine olmayız. En makus şeyleri kendimize söyleriz.
– Yaşadığımız makus duruma karşı hissettiğimiz hisler konusunda kendimizi zalimce eleştirmek ve güçsüz hissetmek yerine, bu hisleri hissetmenin olağan olduğunu kabul etmek ve gelip geçmesine müsaade vermek de kendimize şefkat göstermektir. “Bunu niye bu kadar takıyorum ki?” demek yerine “Bunu hissetmem de olağan, ben beşerim.” Diyebilmek…
– Çocuk yetiştirmede zorlanan tek kişi olmadığınızın ve bu durumun ortak insanlık hali olduğunun farkına varmak ve çocuklarınıza gösterdiğiniz şefkati sunabilmenin yolunun kendine şefkat göstermekten geçtiğini unutmamak gerekir.
– Çalışan bir ebeveynseniz ve sanki yetebiliyor muyum? Diye düşünüyorsanız, hatta işinizi sevdiğiniz için suçluluk duyuyorsanız, ya da kendinize ayırdığınız vakit içinderı çocuklarınıza ayırmadığınızda suçluluk hissediyorsanız, çocuklarınızla geçirdiğiniz kısa vadeli kaliteli vaktin çocukların duygusal gelişmenine katkı sağladığını unutmayın. Yapılan araştırmalara bakılırsa; kreşe giden çocuklar, meskende büyüyen çocuklara oranla daha fazla uyarana maruz kaldıkları için lisan, bilişsel ve toplumsal hünerler konusunda daha âlâ gelişiyor.
Okumaya devam et...